TÜRKAK, sera gazı emisyonlarını doğrulayan kuruluşların akreditasyonu konusunda, iki farklı yasal mevzuat ve programa bağlı olarak zorunlu alanda hizmet vermektedir. Bunun yanı sıra gönüllü doğrulamalar konusunda da akreditasyon hizmeti sunmaktadır. Yasal alanda sunulan hizmetler; T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından oluşturulan Ulusal MRV (izleme, raporlama ve doğrulama) mevzuatı ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan ICAO CORSIA Programıdır.
Gönüllü alanda verilen akreditasyon hizmeti 2023 yılında başlamış olup, organizasyon (işletme-tesis) seviyesinde TS EN ISO 14064-1 standardı bağlamında yapılan karbon ayak izi faaliyetleri ile sınırlıdır.
Akreditasyon faaliyetlerinde, yasal veya gönüllü ayrımı yapılmaksızın, TS EN ISO/IEC 17029 standardı seviye 3 akreditasyon standardı olarak kullanılmaktadır. TS EN ISO 14065 ve TS EN ISO 14064-3 standartları ise seviye 4 standart olarak kullanılmaktadır.
Akredite olmak isteyen Doğrulayıcı Kuruluşların; TS EN ISO/IEC 17029 ve ilgili diğer standart ve normatif dokümanların şartlarını yerine getirmesi gerekmektedir. Standart ve normatif dokümanları aşağıda verilmiştir.
Zorunlu Dokümanlar
· TS EN ISO/IEC 17029 Uygunluk değerlendirme- Geçerli kılma ve doğrulama faaliyetlerini gerçekleştiren kuruluşlar için genel prensipler ve gereklilikler
· TS EN ISO 14065 Çevresel bilgileri geçerli kılan ve doğrulayan kuruluşlar için genel ilkeler ve gerekler
· TS EN ISO 14064-3 Sera gazları- Bölüm 3: Sera gazı beyanlarının doğrulanması ve geçerli kılınmasına dair özellikler ve kılavuz
. TS EN ISO 14064-1 (sadece gönüllü alan) Sera Gazları – Bölüm 1: Sera gazı salımlarının ve uzaklaştırmalarının kuruluş seviyesinde hesaplanmasına ve raporlanmasına dair kılavuz ve özellikler
· TS ISO 14066 Çevre bilgisi - Çevresel bilgiyi geçerli kılan ve doğrulayan ekipler için yeterlilik gereksinimleri
· Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı)
· Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması Hakkında Tebliğ (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı)
· Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Hakkında Tebliğ (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı)
· Uluslararası Standartlar ve Önerilen Uygulamalar, Çevre Koruma - Uluslararası Havacılık için Karbon Dengeleme ve Azaltma Şeması (CORSIA) (Ek 16, Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi Cilt IV Versiyon 2) (SARPSV2)
· ETM (Doc 9501) Volume IV (ICAO CORSIA)
· Uluslararası Havacılığa Yönelik Karbon Denkleştirme ve Azaltma Şeması Uygulama Talimatı (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü)
· Havacılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHY-16.4))
· EA-6/03 EU ETS Direktifi amacıyla Doğrulama Kuruluşlarının akreditasyonu için EA Zorunlu Rehberi
· EA-2/13 - EA Sınır Ötesi Akreditasyon Politikası ve EA Üyeleri Arasında Sınır Ötesi İşbirliği Prosedürü
· IAF MD 6 ISO 14065:2020 Uygulamasına İlişkin IAF Zorunlu Rehberi
. IAF MD 7 Yaptırımların Uyumlaştırılması ve Hileli Davranışlarla Mücadeleye İlişkin IAF Zorunlu Rehberi
· TÜRKAK R40-10 (Ulusal MRV) Sera Gazı Emisyonu Doğrulayıcılarının Akreditasyonu Rehberi
· TÜRKAK R40-11 (ICAO CORSIA) Havacılıkta Sera Gazı Emisyonlarının Doğrulanmasında Faaliyet Gösteren Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Rehberi
. TÜRKAK R40-13 (gönüllü alan) Gönüllü Alanda (Organizasyon Düzeyinde) Sera Gazı Emisyonlarını Doğrulayan Kuruluşların Akreditasyonu Rehberi
. TÜRKAK P701 Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu Prosedürü
· TÜRKAK P705 Uzaktan Denetim Prosedürü
· TÜRKAK P706 Akredite Kuruluşları Etkileyen Olağanüstü Durumların Yönetimi Prosedürü
· TÜRKAK R10-01 Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Mesleki Sorumluluk Sigortası Yükümlülüğüne İlişkin Düzenleme Rehberi
· TÜRKAK R10.02 Akreditasyon Hizmet Ücretleri Rehberi
· TÜRKAK R10.06 TÜRKAK Akreditasyon Markasının Akredite Kuruluşlarca Kullanılmasına İlişkin Şartlar
· TÜRKAK R10.08 - Şikâyet ve İtiraz Rehberi
· TÜRKAK R10.09 Akreditasyon Denetimleri İçin Denetim Sürelerinin (Kişi-Gün) Hesaplanması Rehberi
· TÜRKAK R10.10 TÜRKAK Sınır Ötesi Akreditasyon Kuralları
· TÜRKAK R10.11 Uzmanlık Alanları ve Kullanım Rehberi / Guideline for Areas of Expertise and their Usage
· TÜRKAK R10.14 Uygunluk Değerlendirme Programlarının Değerlendirilmesi Rehberi
· Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Sera Gazı Doğrulama faaliyetleriyle ilgili yayınlamış olduğu diğer zorunlu dokümanlar
· Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün konuyla ilgili yayınlamış olduğu diğer zorunlu dokümanlar
Kılavuz Dokümanlar / İlgili Diğer Dokümanlar
· İlgili diğer TÜRKAK, EA ve IAF dokümanları
· İlgili Avrupa Komisyonu Rehberleri (KGN, EGDI, etc.)
. Gönüllü alanda kullanılacak sektörel uygulama dokümanları (Örnek: API Compendium 2001)
Başvuru Dokümanları
· TÜRKAK F701-096- Doğrulayıcı Kuruluşlar İçin Başvuru Formu (Başvuruda istenen belgeler, başvuru formunda belirtilmektedir.)
· TÜRKAK F701-097- Doğrulayıcı Kuruluşlar İçin Kontrol Formu
· TÜRKAK F701-039- Akreditasyon Sözleşmesi (2 nüsha)
· TÜRKAK F701-071- Akreditasyon Hizmetleri, Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu Yetkili Bildirim Formu
Ulusal ve uluslararası akreditasyon sisteminde tıbbi analiz laboratuvarları önemli hizmet alanlarından biridir. Tıbbi analiz sonuçlarının güvenilirliğinin sağlanması, verilerin doğru, kanıtlanabilir ve yeniden üretilebilir hale getirilmesi amacıyla tıbbi laboratuvarların akreditasyonunda TS EN ISO 15189 - "Tıbbi Laboratuvarlar - Kalite ve Yeterlilik için Özel Şartlar” standardı esas alınmaktadır.
TS EN ISO 15189 standardı kapsamında; hastalığın tanısı, yönetimi, önlenmesi ve tedavisine yönelik bilgi sağlama veya bir insanın sağlık durumunu değerlendirme amacı için; insan vücudundan alınan materyallere ilişkin biyolojik, mikrobiyolojik, immünolojik, kimyasal, immünohematolojik, hematolojik, biyofiziksel, sitolojik, patolojik, genetik veya diğer analizleri yapabilen ayrıca sonuçların yorumlanması ile uygun ileri araştırmalara yönelik tavsiye dahil, bütün laboratuvar araştırmalarını kapsayan konsültasyon hizmeti sağlayabilen laboratuvarlar tıbbi laboratuvar olarak kabul edilmektedir.
TS EN ISO 15189 Standardı genel esasları, genel yaklaşımları, politikaları ve teknik yeterlilik bakımından alınması gerekli tedbirleri ortaya koymaktadır. Akredite olmak isteyen laboratuvarlar bu standardın şartlarını yerine getirecek şekilde kurulan ve işletilen bir kalite sistemine sahip olmalıdır. Bununla birlikte standarda ilave olarak laboratuvarların çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren yasal mevzuatın, zorunlu dokümanların, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği (ILAC)’nin, Avrupa Akreditasyon Birliği (EA)’nın ve TÜRKAK’ın hazırlamış olduğu ilgili dokümanların da şartlarını yerine getirmelidir.
Ulusal akreditasyon sistemine baktığımızda önemli hizmet alanlarından birinin laboratuvar sektörü olduğunu görmekteyiz. Bu sektörde; deney, analiz ve kalibrasyon laboratuvarları yer almaktadır. Bu laboratuvarlarda yapılan çalışmaların doğruluğunu sağlayıcı bir ölçme altyapısı, ölçüm güvenilirliği, laboratuvarca yerine getirilen ölçümlerin izlenebilirliği ve ölçüm çalışmalarının homojenliğinin sağlanması gerekmektedir. Bu amaçla faaliyetlerini yürüten kalibrasyon laboratuvarlarının akreditasyonu için TÜRKAK tarafından kullanılan temel doküman, TS EN ISO/IEC 17025 numaralı uluslararası standarttır.
Ülkemizde, laboratuvarların akreditasyonu gönüllülük esasına dayanmakta olup, bir Kalibrasyon laboratuvarı TS EN ISO/IEC 17025 standardına uygunluğu sağlamakla akreditasyona hazır hale gelmektedir. Ancak, bu standarda ilave olarak laboratuvarların çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren dokümanların da kullanılması söz konusudur. TS EN ISO/IEC 17025 Standardı genel esasları, genel yaklaşımları, politikaları ve teknik yeterlilik bakımından alınması gereken tedbirleri ortaya koymaktadır. Spesifik uygulamalar için, ek kriterler Avrupa Akreditasyon Birliği (EA) tarafından, laboratuvarların çalışma alanlarına göre ayrı ayrı hazırlanmıştır.
EA’nın oluşturduğu standart ve ek kriterleri ihtiva eden dokümanların, laboratuvarların bünyelerine hangi şekilde uygulanacağı hususunda da EA tarafından rehber dokümanlar hazırlanmış ve tarafların kullanımına sunulmuştur. Laboratuvar akreditasyonu ile ilgilenen tarafların akreditasyona hazırlık sürecinde bunlardan istifade etmesi mutlak surette tavsiye edilmektedir.
Laboratuvarlar arası karşılaştırmalar yoluyla önceden belirlenmiş kriterlere göre katılımcı performansının değerlendirilmesi yeterlilik testi olarak isimlendirilmektedir. Yeterlilik testleri teknik yeterliliği göstermenin bir yoludur.
Ülkemizde; yeterlilik testi sağlayıcılarının akreditasyonu gönüllülük esasına dayanmakta olup akreditasyon faaliyetleri Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından yürütülmektedir. Laboratuvarın performansının ölçülmesi ve izlenmesi için yeterlilik testi amacıyla laboratuvarlar arası karşılaştırmalar düzenleyen yeterlilik testi sağlayıcılarının akreditasyonunda TS EN ISO/IEC 17043 “Yeterlilik Deneyi İçin Genel Şartlar” standardı esas alınmaktadır.
TS EN ISO/IEC 17043 Standardı genel esasları, genel yaklaşımları, politikaları ve teknik yeterlilik bakımından alınması gerekli tedbirleri ortaya koymaktadır. Akredite olmak isteyen yeterlilik testi sağlayıcıları bu standardın şartlarını yerine getirecek şekilde kurulan ve işletilen bir kalite sistemine sahip olmalıdır. Bununla birlikte standarda ilave olarak yeterlilik testi sağlayıcısının çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren yasal mevzuatın, zorunlu dokümanların, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği (ILAC)’nin, Avrupa Akreditasyon Birliği (EA)’nın ve TÜRKAK’ın hazırlamış olduğu ilgili dokümanların da şartlarını yerine getirmelidir.
TÜRKAK muayene kuruluşlarının akreditasyonu denetimlerinde tüm dünya üzerinde muayene kuruluşlarının akreditasyonunda kullanılan” TS EN ISO/IEC 17020:2012 Uygunluk değerlendirmesi- Çeşitli tiplerdeki muayene kuruluşlarının işletimi için şartlar” standardını temel alır. Buna ek olarak akredite olmak isteyen/akredite olan muayene kuruluşları ilgili yasal mevzuat, TÜRKAK zorunlu dokümanları ve TÜRKAK’ın üyesi olduğu ILAC ve EA tarafından hazırlanmış zorunlu ve rehber dokümanlarda belirtilen şartları da sağlamalıdır.
Akreditasyon başvuruları akreditasyon süreç işletim sistemi (asist .turkak.org.tr) üzerinden online olarak yapılmaktadır. Başvuru TÜRKAK ile olan iletişimi sağlayacak ve ASİST üzerinden işlemleri gerçekleştirecek kişi tarafından “kuruluş yetkilisi” hesabı oluşturularak yapılır. Kuruluşlar başvuruda gerekli olan tüm bilgileri doldurduktan sonra akreditasyon talep ettikleri kapsamları online olarak seçecektir. Başvuru ile ilgili tüm bilgiler tamamlandıktan sonra kuruluşlar başvuru ön izlemesini ve akreditasyon sözleşmesini görecek ve kontrol edeceklerdir. Bu kontrolden sonra kuruluşlar başvurularını ve akreditasyon sözleşmesini e-imza* ile imzalandığında başvuru tamamlanır ve değerlendirilmek üzere TÜRKAK’a gönderilir.
Başvuru uygun olarak değerlendirilip kaydedildikten sonra muayene kuruluşunun akreditasyon süreç işletim sistemine yükleyeceği dokümanların listesine “TÜRKAK F701-012 Muayene Kuruluşları İçin Başvuruda İstenen Belgeler Formu”ndan ulaşılabilir.
*Başvuru formu ve akreditasyon sözleşmesi başvuran kuruluş adına yasal olarak imza yetkisi bulunan kişi/kişiler tarafından imzalanmalıdır.
EA-2/13 - EA Sınır Ötesi Akreditasyon Politikası ve EA Üyeleri Arasında Sınır Ötesi İşbirliği Prosedürü
ILAC G21 - Sınır Ötesi Akreditasyon - İşbirliği Prensipleri
Ürün belgelendirme bir ürünün belirtilen standartlara ve diğer hüküm ifade eden dokümanlara uygun olduğu güvencesinin bir üçüncü tarafça sağlanmasının bir yoludur. Ürün belgelendirme kuruluşu akreditasyonu, kuruluşun TS EN ISO/IEC 17065 standardı, EA ve IAF zorunlu dokümanları ve uygulanabilir rehber dokümanların şartlarına uygun bir sisteme sahip olup olmadığına karar vermektir.
Akredite olmak isteyen Ürün Belgelendirme Kuruluşları TS EN ISO/IEC 17065 standardında belirtilen şartları yerine getirmelidirler. Ürün Belgelendirmesi yapan bir kuruluş akredite olabilmesi için gerçekleştirdiği faaliyetlerinden; ürün/ürün grubunun normatif dokümanının gerektirdiği (eğer var ise) modüle göre deney için, ISO/IEC 17025’in, muayene için ISO/IEC 17020’nin ve yönetim sistemi tetkiki için ISO/IEC 17021-1’in uygulanabilir şartlarını karşılamalıdır.
Ürün Belgelendirme alanında akreditasyon başvuruları TÜRKAK Kurumsal Hizmet Portalı (https://portal.turkak.org.tr) üzerinden online olarak yapılmalıdır. Akreditasyon başvurusunun kabul edilebilmesi için; uygunluk değerlendirme kuruluşunun (UDK) başvuruda istenen tüm bilgi ve belgeleri eksiksiz olarak tamamlamış olması gerekmektedir.
EA-2/13 - EA Sınır Ötesi Akreditasyon Politikası ve EA Üyeleri Arasında Sınır Ötesi İşbirliği Prosedürü
Personel belgelendirme akreditasyonu genellikle gönüllülük esasına dayanmakla birlikte düzenleyici kurumlar tarafından akreditasyonun zorunlu tutulduğu alanlar da bulunmaktadır. Personel belgelendirmesi yapan kuruluşların akreditasyon faaliyetleri, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından yürütülmektedir. Kişilerin belgelendirilmesi, belgelendirilmiş kişilerin belgelendirme programının şartlarını karşıladığına dair güvence sağlamanın bir aracıdır. Söz konusu kişileri belgelendirme programlarına olan güven, belgelendirilmiş kişilerin yeterliliğinin küresel olarak kabul gören değerlendirme ve periyodik yeniden değerlendirme işlemiyle elde edilir. Bu alanda akredite olmak isteyen Personel Belgelendirme Kuruluşları TS EN ISO/IEC 17024:2012 standardı ve aşağıda verilen EA, IAF ve TÜRKAK dokümanlarının gereklerini yerine getirmek zorundadır.
Zorunlu Dokümanlar
Kılavuz Dokümanlar / İlgili Diğer Dokümanlar
Başvuru Dokümanları
· TÜRKAK F701-003 - Personel Belgelendirme Kuruluşları İçin Başvuru Formu
·TÜRKAK F701-009 – Personel Belgelendirme Kuruluşları İçin Başvuruda İstenen Belgeler
·TÜRKAK F701-039 - Akreditasyon Sözleşmesi (2 Nüsha)
·TÜRKAK F701-071 - Akreditasyon Hizmetleri, Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu Yetkili Bildirim Formu
TÜRKAK, Yönetim Sistemleri Belgelendirmesi yapan kuruluşların akreditasyon faaliyetlerini yürütmektedir. Bu alanda akredite olmak isteyen Belgelendirme Kuruluşlarının: ISO/IEC 17021-1 ve ilgili diğer standart ve normatif dokümanların şartlarını yerine getirmesi gerekmektedir. TÜRKAK Yönetim Sistemi Belgelendirme Kuruluşları için aşağıdaki alanlarda akreditasyon hizmeti vermektedir;
· ISO 9001
ISO 9001 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO/IEC 17021-3 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 14001
ISO 14001 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO/IEC 17021-2 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 22000
ISO 22000 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 standardı ve ISO/TS 22003 teknik spesifikasyonu, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 27001
ISO 27001 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO/IEC 27006 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 13485
ISO 13485 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 standardı, IAF MD 9 ve diğer IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· FSSC 22000
FSSC 22000 belgelendirme programına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 standardı, ISO/TS 22003 teknik spesifikasyonu ve FSSC 22000 program dokümanları ile IAF zorunlu dokümanları, ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 45001
ISO 45001 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 standardı, ISO/IEC TS 17021-10 teknik spesifikasyonu, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO 50001
ISO 50001 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO 50003 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO/IEC 20000-1
ISO 20000-1 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO/IEC 20000-6 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO/IEC 27701
ISO 27701 standardına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde, ISO/IEC 17021-1 ve ISO/IEC 27006 standartları, IAF zorunlu dokümanları ve ilgili EA ve TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· EN/AS 9100 Serisi
EN/AS 9100, 9110 ve 9120 standartlarına göre belgelendirme faaliyeti yürüten Belgelendirme Kuruluşları akredite olmak istemeleri halinde ISO/IEC 17021-1, AS 9104-1:2022, AS 9104-003:2020, AS 9101:2022 ve IAQG ICOP HUS YS belgelendirme programında tanımlı normatif şartları ve ilgili IAF zorunlu dokümanları ile birlikte ilgili TÜRKAK dokümanlarında verilen şartları yerine getirmek zorundadır.
· ISO/IEC 17021-1- Uygunluk değerlendirmesi - Yönetim sistemlerinin tetkikini ve belgelendirilmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar - Bölüm 1-Şartlar
· ISO/IEC 17021-2- Uygunluk değerlendirmesi - Yönetim sistemlerinin tetkikini ve belgelendirilmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar - Bölüm 2- Çevre yönetim sistemlerinin tetkiki ve belgelendirmesi için yeterlilik şartları
· ISO/IEC 17021-3- Uygunluk değerlendirmesi - Yönetim sistemlerinin tetkikini ve belgelendirilmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar - Bölüm 3- Kalite yönetim sistemlerinin tetkiki ve belgelendirmesi için yeterlilik şartları
· ISO/IEC TS 17021-10- Uygunluk değerlendirmesi - Yönetim sistemlerinin tetkikini ve belgelendirilmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar - Bölüm 10- Gıda Güvenliği Yönetim Sistemlerinin tetkiki ve belgelendirmesi için yeterlilik şartları
· ISO/TS 22003- Gıda güvenliği yönetim sistemleri - Gıda güvenliği yönetim sistemlerinin tetkikini ve belgelendirmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar
· ISO/IEC 27006- Bilgi teknolojisi - Güvenlik teknikleri - Bilgi güvenliği yönetim sistemlerinin tetkik ve belgelendirmesini yapan kuruluşlar için şartlar
· ISO 50003- Enerji Yönetim Sistemleri – Enerji Yönetim Sistemlerinin Denetim ve Belgelendirme Sağlayan Kuruluşlar için Şartlar
· ISO/IEC 20000-6- Bilgi teknolojisi — Hizmet yönetimi — Bölüm 6: Hizmet yönetim sistemlerinin denetim ve belgelendirmesini sağlayan kuruluşlar için gereklilikler
· İlgili FSSC 22000 program dokümanları
· IAF’ın ilgili normatif dokümanları (MD serisi, ID serisi vb.)
· IAF MD1- Çok Sahalı Kuruluşlar Tarafından İşletilen Yönetim Sisteminin Tetkiki ve Belgelendirilmesi
· IAF MD2- Akredite Yönetim Sistemlerinin Belgelendirmesinin Transferi için IAF Zorunlu Belgesi
· IAF MD4- Tetkik/Denetim Amaçlı Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı için IAF Zorunlu Dokümanı
· IAF MD5- Kalite, Çevre ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemlerinin Denetim Süresinin Belirlenmesi
· IAF MD7- Yaptırımların Uyumlaştırılması ve Sahtekar Davranışlarla Mücadele için IAF Zorunlu Dokümanı
· IAF MD9- ISO/IEC 17021-1'in Tıbbi Cihaz Kalite Yönetim Sistemleri Alanında Uygulanması (ISO 13485)
· IAF MD11- Entegre Yönetim Sistemleri Denetimleri için ISO/IEC 17021-1'in Uygulanmasına yönelik IAF Zorunlu Dokümanı
· IAF MD12- Birden Fazla Ülkede Faaliyet Gösteren Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Akreditasyon Denetimi
· IAF MD15- Yönetim Sistemi Belgelendirme Kuruluşlarının Performans Göstergelerinin Sağlanmasına Yönelik Verilerin Toplanması için IAF Zorunlu Dokümanı
· IAF MD16- Gıda Güvenliği Yönetim Sistemleri (FSMS) Belgelendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu için ISO/IEC 17011'in Uygulanması
· IAF MD17- Yönetim Sistemleri Belgelendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu için Şahitlik Faaliyetleri
· IAF MD22- ISO/IEC 17021-1 Standardının İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemlerinde (İSGYS) Uygulanması
· IAF MD23- Akredite Yönetim Sistemleri Belgelendirme Kuruluşları Adına Faaliyet Gösteren Kuruluşların Kontrolü
· EA-7/04- Akredite ISO 14001:2015 Sertifikasyonunun Yasal Uyumluluk parçası
· EA-1/22- Uygunluk Değerlendirme Programlarının EA Üye Akreditasyon Kuruluşları Tarafından Değerlendirilmesine dair EA Prosedür ve Kriterleri
. EA-2/13 - EA Sınır Ötesi Akreditasyon Politikası ve EA Üyeleri Arasında Sınır Ötesi İşbirliği Prosedürü
EA 2/17 Onaylanma Amaçlı Akreditasyona İlişkin EA normatif dokümanı
· TÜRKAK P701-Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu Prosedürü
· TÜRKAK P705-Uzaktan Denetim Prosedürü
· TÜRKAK P706-Akredite Kuruluşları Etkileyen Olağanüstü Durumların Yönetimi Prosedürü
· TÜRKAK R10.01-Akredite Kuruluşların Mesleki Sorumluluk Sigortası Yükümlülüğüne İlişkin Düzenleme
· TÜRKAK R10.02-Akreditasyon Hizmet Ücretleri Rehberi
· TÜRKAK R10.06-TÜRKAK Akreditasyon Markasının Akredite Kuruluşlarca Kullanılmasına İlişkin Şartlar
· TÜRKAK R10.08 - Şikâyet ve İtiraz Rehberi
· TÜRKAK R10.09-Akreditasyon Denetimleri için Denetim Sürelerinin (Kişi-Gün) Hesaplanması Rehberi
· TÜRKAK R10.10-TÜRKAK Sınır Ötesi Akreditasyon Kuralları
· TÜRKAK R10.11 Uzmanlık Alanları ve Kullanım Rehberi / Guideline for Areas of Expertise and their Usage
. TÜRKAK R10.13- Onaylanma Amaçlı Akreditasyon Rehberi
· TÜRKAK R10.14- Uygunluk Değerlendirme Programlarının Değerlendirilmesi Rehberi
· TÜRKAK R40.01- Sistem Belgelendirme Kuruluşları için Akreditasyon Rehberi
· TÜRKAK R40.02- Yönetim Sistemi Belgelendirme Kuruluşlarının Tetkik Ekibi Üyeleri için Şartlar Rehberi
· TÜRKAK R40.05- Yönetim Sistemi Belgelendirme Kuruluşlarının Akreditasyonuna Dair Rehber
· TÜRKAK R40.07- Çevre Yönetim Sistemi Belgelendirmesi için Yeterlilik Analizi Rehberi
· TÜRKAK R40.12- ISO/IEC 27701 ve ISO/IEC 20000-1 Belgelendirme Faaliyetlerinin Akreditasyonuna İlişkin Rehber
· TÜRKAK F701-004 - Yönetim Sistemleri Belgelendirme Kuruluşu İçin Başvuru Formu
· TÜRKAK F701-010 - Yönetim Sistemleri Belgelendirme Kuruluşları İçin Başvuruda İstenen Belgeler Formu
· TÜRKAK F701-029 - Yönetim Sistemleri Belgelendirme Kuruluşu Kontrol Formu
· TÜRKAK F701-071 - Akreditasyon Hizmetleri, Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu Yetkili Bildirim Formu
· TÜRKAK F701-039 - Akreditasyon Sözleşmesi
Ürettiği referans malzemeler için özellik değerlerinin ve belirsizliklerinin belirlenmesi ve atanması, özellik değerlerinin yetkilendirilmesi, referans malzeme sertifikası veya belgesinin düzenlenmesi ve yayınlanması da dâhil, referans malzeme üretim projesinin planlanması ve yönetilmesinden tamamen sorumlu olan kamu, üniversite veya özel sektörde hizmet veren kuruluşlar Referans Malzeme Üreticisi olarak isimlendirilmektedir.
Ülkemizde referans malzeme üreticilerinin akreditasyonu gönüllülük esasına dayanmakta olup, akreditasyon faaliyetleri Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafında yürütülmektedir. Üretilen referans malzemelerin teknik olarak geçerli ve uluslararası kabul görmüş kriterlere göre üretilmesinin sağlanması ve üreticinin, referans malzeme üretme konusunda yetkili ve yetkin olduğunun gösterilmesi amacıyla, referans malzeme üreticilerinin akreditasyonunda TS EN ISO 17034 " Referans Malzeme Üreticilerinin Yeterliliği İçin Genel Şartlar” standardı esas alınmaktadır.
TS EN ISO 17034 Standardı, referans malzeme üretilmesi için genel şartları, yaklaşımları, politikaları ve teknik yetkinlik bakımından alınması gereken tedbirleri ortaya koymaktadır. Bu alanda TÜRKAK’tan akredite olmak isteyen/akredite olan referans malzeme üreticileri, bu standardın şartlarını yerine getirecek şekilde kurulan ve işletilen bir kalite yönetim sistemine sahip olmalıdır. Bununla birlikte Referans Malzeme Üreticileri, bu standarda ilave olarak, zorunlu dokümanların, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği (ILAC), Avrupa Akreditasyon Birliği (EA) ve TÜRKAK’ın hazırlamış olduğu ilgili dokümanların ve uygulanabilir olduğu yerlerde referans malzeme üreticisinin çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren yasal mevzuatların da şartlarını yerine getirmelidir.
Ulusal ve uluslararası akreditasyon sisteminde deney laboratuvarları önemli hizmet alanlarından biridir. Ülkemizde laboratuvar akreditasyonu gönüllülük esasına dayanmakla birlikte düzenleyici kurumlar tarafından akreditasyonun zorunlu tutulduğu alanlar da bulunmaktadır. Deney laboratuvarlarının akreditasyon faaliyetleri, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından yürütülmektedir. Deney sonuçlarının güvenilirliğinin sağlanması, verilerin doğru, kanıtlanabilir ve yeniden üretilebilir hale getirilmesi amacıyla laboratuvarların akreditasyonunda TS EN ISO/IEC 17025 - "Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yetkinliği İçin Genel Gereklilikler” standardı esas alınmaktadır.
TS EN ISO/IEC 17025 standardı kapsamında; kamu, üniversite veya özel sektörde hizmet veren çevre, gıda, kimya, veteriner teşhis ve analiz, iş hijyeni, yapı malzemeleri, tekstil laboratuvarları, elektrik, elektronik ve bilişim, maden, metalik malzeme laboratuvarları gibi çok çeşitli sektörlere ait laboratuvarlar bu standardın kapsamında akredite olabilmektedir.
TS EN ISO/IEC 17025 Standardı genel esasları, genel yaklaşımları, politikaları ve teknik yeterlilik bakımından alınması gerekli tedbirleri ortaya koymaktadır. Akredite olmak isteyen/akredite olan deney laboratuvarları bu standardın şartlarını yerine getirecek şekilde kurulan ve işletilen bir kalite sistemine sahip olmalıdır. Bununla birlikte standarda ilave olarak laboratuvarların çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren yasal mevzuatın, zorunlu dokümanların, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği, ILAC’ın, Avrupa Akreditasyon Birliği, EA’nın ve TÜRKAK’ın hazırlamış olduğu ilgili dokümanların da şartlarını yerine getirmelidir.
İyi Laboratuvar Uygulamaları (İLU) - Good Laboratory Practice (GLP), klinik çalışmalar dışındaki sağlık ve çevre güvenliği çalışmalarının planlanması, yapılması, izlenmesi, kaydedilmesi, arşivlenmesi ve rapor edilmesi şartlarını ve yönetim usullerini içeren bir kalite güvence sistemidir.
İLU ilkeleri kapsamındaki klinik dışı sağlık ve çevre güvenliği çalışmaları, laboratuvar şartlarında, seralarda ve arazide yürütülen çalışmaları kapsamaktadır. TÜRKAK’ın İLU programı tüm test ve kimyasal gruplarını kapsamaktadır. Bu maddelerin test edilmesiyle insan sağlığı ve/veya çevre açısından güvenliğine ilişkin özellikleri hakkında veri elde edilmektedir.
Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), 4 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 632 sayılı maddesinde ve 27516 sayılı 9 Mart 2010 tarihli resmi gazetede yayımlanan İyi Laboratuvar Uygulamaları Prensipleri, Test Birimlerinin Uyumlaştırılması, İyi Laboratuvar Uygulamalarının ve Çalışmaların Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik’te belirtildiği üzere ulusal izleme otoritesi olarak yasal sorumluluğa sahip tek kurumdur. Uygunluk izleme programı, 2 Haziran 2021 tarihli ve 31499 sayılı resmi gazetede yayımlanan İyi Laboratuvar Uygulamaları Uygunluk İzleme Programı Yönetmeliği’ne dayanarak sürecini yürütmektedir. TÜRKAK, OECD tarafından oluşturulmuş olan Verilerin Karşılıklı Kabulü Sistemine üyedir.
İyi Laboratuvar Uygulamaları Uygunluk İzleme Programı’na dahil olmak isteyen test birimleri OECD İyi Laboratuvar Uygulamaları ve Uygunluk İzleme Prensipleri ’ne, İyi Laboratuvar Uygulamaları Prensipleri, Test Birimlerinin Uyumlaştırılması, İyi Laboratuvar Uygulamalarının ve Çalışmaların Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik’e ve TÜRKAK Prosedürlerine göre denetlenmekte ve uygun bulunan test birimlerine İLU Uygunluk Beyanı verilmektedir.
TS EN ISO 20387 “Biyoteknoloji-Biyobankacılık-Biyobankacılık İçin Genel Gereklilikler” standardı, biyolojik numune (biyolojik örnek) ve/veya ilgili verilerin uygun şartlarda toplanmasını, saklanması ve paylaşımını sağlamak üzere biyobankaların yetkinlik, tarafsızlık, kalite güvencesi ve genel işleyiş bakımından uymaları gereken koşulları belirlemekte olup araştırma ve geliştirme faaliyetleri için biyobankacılık faaliyetleri yürüten tüm kuruluşları kapsamaktadır. Çok hücreli organizmalar (örneğin insan, hayvan, mantar ve bitki) ve mikroorganizmalardan elde edilen biyolojik numunelerin biyobankalama faaliyetlerini yapan kuruluşlar standart kapsamına dahildir. TS EN ISO 20387 standardı, gıda/yem üretimine yönelik biyolojik numuneler, gıda/yem üretimi ve/veya tedavi amaçlı kullanım için analizler yapan laboratuvarlar için geçerli değildir.
Biyobanka alanında akreditasyon, ülkemizde gönüllülük esasına dayanmakta olup akredite olmak isteyen biyobankalar bu standardın şartlarını yerine getirecek şekilde kurulan ve işletilen bir kalite sistemine sahip olmalıdır. Bununla birlikte standarda ilave olarak biyobankaların çalışma sahasıyla ilgili ek kriterleri içeren (uygulanabilir olduğunda) yasal mevzuatın, zorunlu dokümanların, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği (ILAC)’nin, Avrupa Akreditasyon Birliği (EA)’nın ve TÜRKAK’ın hazırlamış olduğu ilgili dokümanların da şartlarını yerine getirmelidir.
