Fırat İçen
Deney Akreditasyon Başkanlığı, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), Ankara, TÜRKİYE.
i. Giriş
İklim değişikliği günümüz dünyasının en ciddi sorunlarından birisidir. Fosil yakıtların yakılması ve insan eliyle gerçekleştirilen diğer faaliyetler, sera gazı emisyonlarında artışa yol açarak ortalama dünya sıcaklığının yükselmesine ve çevre ve toplum üzerinde bir dizi olumsuz etkiye yol açmıştır. Bu sebeple, bir süredir dünya genelinde birçok ülke bir araya gelerek sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik politikalar uygulamaya başlamıştır.
İklim değişikliğine yönelik ilk hükümetler arası çevre anlaşması olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 1994 yılında yürürlüğe girmiştir. O tarihten bu yana her yıl Taraflar Konferansı düzenlenmekte ve 1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü ve 2015 yılında imzalanan Paris Anlaşması ile tüm devletlerin katkısına dayalı bir sistem öngörülmektedir.
Paris Anlaşması, küresel ortalama sıcaklık artışının sanayileşme öncesi döneme göre 2°C'nin altında tutulmasını ve hatta mümkünse bu artışın 1,5°C ile sınırlandırılmasını hedeflemektedir. Anlaşmaya taraf devletlerin, anlaşmanın temel amacını gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerini içeren Ulusal Katkı Beyanlarını sunmaları ve bunları beş yılda bir güncellemeleri beklenmektedir.
Bu gelişmelerle birlikte 2020 yılında onaylanan Avrupa Yeşil Anlaşması ile Avrupa, 2050 yılına kadar ilk karbon nötr kıta olma hedefini ilan etmiştir. Bu hedefe ulaşma yolunda bir adım olarak Avrupa Birliği (AB); belirli ithal ürünlere, bu ürünlerin karbon ayak izleri doğrultusunda bir karbon maliyeti uygulayacağı Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasını hayata geçirecektir. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, 1 Ekim 2023 tarihinde geçiş aşamasında yürürlüğe girecek ve geçiş dönemi 1 Ocak 2026 tarihinde sona erecektir.
ii. Türkiye'deki Gelişmeler
Türkiye, diğer birçok ülke gibi sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik politikalar uygulamaktadır. Türkiye, 2021 yılında Paris Anlaşması'na taraf olmuştur ve Ulusal Katkı Beyanı kapsamında Türkiye'nin hedefi, sera gazı emisyonlarındaki artışı 2030 yılına kadar %21 oranında azaltmak ve 2053 yılına kadar da sıfır emisyona ulaşmaktır. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının geçiş döneminde, AB'ye ihraç edilen ürünler için doğrudan sera gazı emisyonlarının hesaplanması noktasında ilgili sektörlerin beyanname vermesi gerekecektir ve bu sektörler, Türkiye'nin AB'ye yaptığı toplam ihracatın %32'sini oluşturmaktadır.
Bu politikaların desteklenmesi noktasında, sera gazı emisyonlarına ilişkin doğru ve güvenilir bilgilere sahip olmak büyük önem taşımaktadır ve sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması konusu bu noktada öne çıkmaktadır. Türkiye'de ilgili yasal otoritenin (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) bu konuda uyguladığı çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemelere göre sabit tesislerin, atmosfere yaydıkları sera gazlarını izlemeleri, miktarlarını yıllık olarak raporlamaları ve bu raporları doğrulatmaları gerekmektedir. İlgili yasal otorite ayrıca, sabit tesislerin sera gazı emisyon beyanlarını doğrulayan kuruluşların bu faaliyetlerini akredite olarak yürütmesini de beklemektedir.
iii. Dünya ve Türkiye'deki Diğer Gelişmeler
Ekim 2016'da Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), uluslararası havacılık faaliyetlerinden kaynaklanan CO2 emisyonlarını azaltmayı amaçlayan Uluslararası Havacılıkta Karbon Dengeleme ve Azaltma Planını (CORSIA) yayımlamıştır. Türkiye'de de bu doğrultuda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından CO2 emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanmasını da içeren Uluslararası Havacılıkta Karbon Dengeleme ve Azaltma Planı Uygulama Talimatı yayımlanmıştır. Bu talimat doğrultusunda, CO2 emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve bu raporların akredite doğrulayıcı kuruluşlar tarafından doğrulanması gerekmektedir. Bu doğrultuda Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), 2021 yılında, havacılık alanında sera gazı emisyonlarının doğrulanması konusunda faaliyet gösteren doğrulama kuruluşları için de akreditasyon hizmeti vermeye başlamıştır.
Ayrıca TÜRKAK, 2023 yılında, TS EN ISO 14064-1 (Sera Gazları – Bölüm 1: Sera gazı salınımlarının ve uzaklaştırmalarının kuruluş seviyesinde hesaplanmasına ve raporlanmasına dair kılavuz ve özellikler) standardı kapsamında gönüllü alanda (organizasyon düzeyinde) sera gazı emisyonlarının doğrulanması konusunda faaliyet gösteren doğrulama kuruluşlarına da akreditasyon hizmeti sağlamaya başlamıştır. TS EN ISO 14064-1 standardı, sera gazı envanterlerinin organizasyonel düzeyde tasarlanması, geliştirilmesi, yönetilmesi ve raporlanmasına ilişkin ilkeleri ve gereksinimleri ayrıntılı olarak anlatmaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), Uluslararası Havacılıkta Karbon Dengeleme ve Azaltma Planı Uygulama Talimatı, Ocak 2020.
Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 31 Mayıs 2017 Tarihli ve 30082 Sayılı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/05/20170531-12.htm
Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), Akreditasyon Bülteni, Sayı 1, Ocak 2021.
Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), Akreditasyon Bülteni, Sayı 4, Ocak 2022.
